Ja hoor, vrouwen schrijven ook fantasieboeken voor volwassenen. Maar waarom vinden we zo weinig vrouwelijke auteurs in het genre terug? Dit is een kort verhaal over hoe onderdrukking van vrouwen ook de literatuurwereld in zijn greep houdt.
Voor we starten: ja, het gaat een lange rit worden, dus maak het jezelf comfortabel en hopelijk neem ik je helemaal mee tot op het einde!
Fantasy literatuur kent grote bijdragers. Als je op het internet gaat zoeken naar goede volwassen fantasyboeken stuit je meteen op tientallen lijsten. George.R.R.Martin, J.R.R.Tolkien, Brandon Sanderson, Patrick Rothfuss, Joe Abercrombie, Scott Lynch, Steven Erikson, Robin Hobb, Stephen King… Allemaal mannen. Hoe komt dat toch?
Natuurlijk zijn er wel vrouwen die ondertussen naam hebben gemaakt in het Fantasy genre, neem bijvoorbeeld V.E.Schwab, Naomi Novik en N.K. Jemisin. Maar zij zijn pas ‘bekend’ geworden rond 2010. Dus alhoewel deze geweldige schrijfsters de toekomst van fantasy zullen veranderen, ze zijn nog steeds volop in strijd tegen de genderkloof in de volwassen fantasywereld.
Hoe komt dat ook hier vrouwen telkens weer aan de onderkant van de piramide staan?
Het is zoals Ruth Franklin zei in een artikel van The New Republic. Als vrouw worden we geboren met een natuurlijk recht om tot deze wereld te behoren. We nemen het in onze handen en we zijn er dankbaar voor. Maar toelating is niet hetzelfde als acceptatie, aldus Ruth. Al generaties lang, langer dan we ons zelfs kunnen inbeelden, worden vrouwen betreft de literatuur nog steeds met de feiten op de neus gedrukt: “This is a man’s world …”
Onderhevig aan segregatie en vooroordelen
“When someone asks, “Would I have heard of you?” many female novelists would be tempted to answer, “In a more just world.” – Meg Wolitzer, The New York Times
Om te beginnen moet ik even duidelijk maken dat het probleem zich niet enkel huisvest in de adult fantasy wereld. De basis van segregatie in de literatuurwereld ligt namelijk in alle genres verborgen. In een essay van Meg Wolitzer, gepubliceerd op The New York Times wordt besproken dat boeken geschreven door vrouwen vaak gecategoriseerd worden als ‘feministische fictie’. Dat maakt het gelijk ook moeilijker voor de vrouwelijke schrijfsters om in het grotere, meer invloedrijkere speelveld terecht te komen. Dat komt ook voort uit de vooringenomenheid van mannen. Terwijl vrouwen boeken lezen van mannelijke schrijvers over mannelijke karakters, lezen mannen geen boeken van vrouwelijke schrijfsters over vrouwelijke karakters.
Waarom is dat?
Vooroordelen. Simpel. Zo vertelde Wolitzer een verhaal in haar artikel: “Toen een gast onlangs tijdens een sociale bijeenkomst ontdekte dat ik schrijver was, vroeg hij: ‘Zou ik van je hebben gehoord?’ Ik vertelde hem plichtsgetrouw mijn naam – geen herkenning, prima, ik ben niet zo beroemd – en vervolgens beschreef ik op zijn verzoek mijn romans. ‘Weet je, eigentijds, denk ik,’ zei ik. “Soms gaan ze over het huwelijk. Gezinnen. Seks. Verlangen. Ouders en kinderen. ‘ Na een paar ongemakkelijke momenten riep hij zijn vrouw bij zich en kondigde aan dat zij, die ‘dat soort boeken leest’, degene was met wie ik zou moeten praten. Als ik terugkijk op die ontmoeting, zie ik een gemiste kans. Als iemand vraagt: ‘Zou ik van je hebben gehoord?’ zouden veel vrouwelijke romanschrijvers geneigd zijn te antwoorden: “In een rechtvaardigere wereld.“
De vooringenomenheid van mannen is ook reden waarom vrouwen zich houden bij het schrijven van korte romans. Als een vrouw een deurstop schrijft – een deurstop als in een groot boek dat eerder wordt gebruikt om een deur open te houden dan in te lezen – vol met vrije gedachten over het leven en geluk, romantiek en en grappen en ga zo door … dan riskeert ze om gecategoriseerd te worden als ‘ongediciplineerd’ en ‘genotzuchtig’. Er zijn slechts paar vrouwen die erin geslaagd zijn die ‘deurstoppers’ succesvol te maken.
Ruth Franklin noemde in The New Republic The Last Samurai van Helen DeWitt op. Een wereldberoemd boek waarvan 100,000 exemplaren zijn verkocht, en dat bovendien ook werd verfilmd met niemand minder dan Tom Cruise in de hoofdrol. Helen DeWitt mocht zichzelf ook gelukkig prijzen dat The Last Samurai in een artikel uit het tijdschrift New York tot de beste roman van de eeuw werd benoemd. Zet dat tegenover alle succesvolle ‘deurstoppers’ van mannen en je krijgt een serieus onevenwicht. En dat komt dus door die overtuiging door vrouwen dat ze niet ‘goed genoeg’ zijn om een doorstopper te schrijven.
De onbewuste (of bewuste) aanpassing
Het valt ook op dat vrouwen die boeken schrijven doorheen de ogen van een man, meer herkenning en interesse krijgen dan degenen die schrijven vanuit een exclusief vrouwelijk perspectief. Zoals ik eerder aanhield, is het mannelijk publiek meer geneigd een boek te lezen met een man in de hoofdrol dan een vrouw in de hoofdrol. Dus kan het dan zijn dat de vrouwelijke schrijver aan een onbewuste vorm van zelfcensuur doet?
Goed mogelijk. Als je meer lezers én interesse krijgt van het publiek als je mannelijke karakters gebruikt, waarom dan ook niet?
Young adult, het speelveld van vrouwelijke schrijfsters
En dat brengt ons dus bij het genre fantasie. Er zijn verschillende redenen waarom we in de volwassenen sectie van onze boekenwinkels nauwelijks vrouwelijke auteurs zien staan.
De stempel YA
Het YA genre kent vele goede best-sellers geschreven door vrouwen. Denk maar aan Twilight, geschreven door Stephanie Meyer, Harry Potter geschreven door J.K.Rowling, The Hunger Games geschreven door Suzanne Collins, Divergent door Veronica Roth en ga zo door. Als je op goodreads in een lijst van alle YA-Bestsellers gaat kijken dan kom je bijna enkel vrouwen tegen. Ik zeg niet dat ik dat erg vind. Vrouwen hebben YA groot gemaakt. Maar wat ik dus wil zeggen is dat vrouwelijke auteurs soms onrechtmatig in Young adult worden geplaatst. Mya Nunnally schrijft in een artikel op de site Book Riot dat er een tendens is om vrouwen te classificeren als young adult auteurs, ongeacht de inhoud van hun boeken.
Tot nu toe is het genre Fantasy uitsluitend Blank en Mannelijk gebleven, schrijft Sian Cain in een artikel van The Guardian. Dat heeft te maken met het feit dat Young Adult gebeeldhouwd is door vrouwen en de meeste best-seller series zich kenmerken door een pittig, maar herkenbaar vrouwelijk karakter dat, tussen interspecies / gevechten tussen koninkrijken, verliefd zal worden op haar mannelijke vriend, met wie ze later het bed in zal belanden.
De grenzen tussen Young Adult en Adult fantasy zijn daardoor ook zeer dun. Met steeds meer volwassenen die Young Adult boeken lezen – volgens een studie uit 2012 ging dat over 55% – worden de richtlijnen over sex, geweld en bloedvergieten steeds dunner. De normale YA-leeftijd balanceert tussen 13-18 jaar. Veel boeken in YA zijn dus niet geschikt voor deze lezers omdat ze verkeerd gecategoriseerd worden, aldus Sian.
Samantha Shannon, schrijfster van The Bone Season reeks vermoedt dat volwassen boeken met vrouwelijke hoofdkarakters fout worden gelabeld als Young Adult omdat die leeftijdscategorie wordt gevormd door vrouwen en wordt gecrediteerd met de opkomst van het ‘sterke vrouwelijke personage’ in boeken als The Hunger Games.
En toen realiseerde ik: ‘Is dat waarom vrouwelijke schrijvers in het volwassen spectrum steeds weer over mannelijke protagonisten schrijven? Is dat waarom ze zeggen dat mannen liever boeken lezen die geschreven zijn vanuit een mannelijk perspectief?’
Ik haal er enkele voorbeelden uit: V.E.Schwab’s serie ‘Darker Shade of Magic‘ wordt verteld uit het perspectief van Kell, een mannelijk figuur, net zoals Susanna Clarke’s ‘Jonathan Strange & Mr. Norrell’ of Naomi Novik’s serie ‘Temeraire‘, er zijn heel wat vrouwelijke schrijfsters die uit een mannelijk perspectief hebben geschreven.
Pseudoniemen
Sommige schrijvers stappen de literatuurwereld in onder een andere naam. Meestal is dat een pseudoniem, een afkorting van de eigen naam. Mannelijke schrijvers gebruiken het omdat hun naam te groot of te moeilijk is. Vrouwen gebruiken het meestal omdat ze anders hun werk niet verkocht krijgen aan hun publiek. Neem J.K.Rowling. In het echt noemt ze Joanne Rowling. Het meesterbrein achter de wereld van Harry Potter moest een pseudoniem aannemen omdat de uitgever van de Harry Potter-boeken stelde dat jongens geen boeken zouden lezen die geschreven waren door een vrouw.
Ook V.E.Schwab moest een pseudoniem gebruiken om de fantasy serie ‘Darker Shade of Magic’ in het volwassen spectrum te doen doorstromen. Voor haar kinder- en Young Adultboeken gebruikt ze nog wel steeds haar gewone naam: Victoria Schwab. Als we dus op zoek zijn naar vrouwelijke schrijvers in onze boekenwinkel kan je best goed opletten naar de foto’s op de covers.
Ook uitgeverijen zijn schuldig
“Hoe meer romans geschreven door vrouwen verkeerd worden geclassificeerd als Young Adult, hoe verder de boodschap zich kan spreiden dat volwassen fantasy & sci-fi het domein van mannen is,” aldus Mya Nunnally in haar artikel op Book Riot.
En laten we hierbij het meest gebruikte voorbeeld bij nemen. Bloomsbury, de uitgeverij van ‘A Court of Thorns and Roses‘ van Sarah J. Maas meent dat het boek bedoeld is voor een jong publiek. Maar de intense sexscenes, die je ook wel zou kunnen terug vinden in het Fifty Shades of Grey boek, zijn echter niet geschikt voor dit jonge publiek.
De vraag van het publiek was echter: was dit opzettelijk of was het vanuit de redenering van uitgeverijen dat Sarah J. Maas al een groot YA- publiek had? Mogelijk. Het grote probleem is dat er niet meer aan getwijfeld wordt dat zulke verhalen geschreven door vrouwen in de YA- sectie behoren. En dat is natuurlijk fout. Nunnally schreef dat ze zich niet kon inbeelden dat mannen grafische sex verwerken in zulke soort boeken en dat uitgeverijen hen dan in de YA-sectie plaatsen. I mean, Game Of Thrones, geschreven door G.R.R.Martin bevat ook expliciete sexscenes , maar het boek belandde ook niet per ongeluk in de YA-Sectie.
Het is niet alleen de schuld van de mannenwereld
We kunnen de schuld ook niet bij de mannen blijven steken, dan wordt het een beetje satirisch, en ik iets te feministisch. De fout ligt niet enkel bij de uitgevers, ze ligt ook bij het publiek. Als je op Goodreads gaat kijken naar een lijst van goede fantasy boeken, krijg je diverse opsommingen. Op het eerste zicht, staan er heel wat vrouwelijke schrijvers tussen. En zoals je weet, kan het publiek dan een recensie ingeven.
Meestal is het publiek ook de schuldige om een boek fout in te delen. Er ontstaat verwarring bij verschillende verkopers, omdat de consument naar Young Adult boeken gaat zoeken. Zoals ik eerder aanhield is 55% van de YA-sectie ouder dan 18 jaar. Omdat het oudere publiek dus meer bij YA-rondhangt, gaan uitgevers ook meer geneigd zijn om romans onder die noemer te plaatsen.
Is er een uitweg?
If women are only allowed to write for one audience, they’ll never close the gender gap in publishing. – Mya Nunnally, Book Riot
Ja, ik geloof er zelfs in. Ik hoop dat jullie na het lezen niet denken dat ik haat draag voor Young Adult, integendeel. Ik heb in mijn hele ‘volwassen’ level bijna enkel YA boeken gelezen en ik weet dat ze ook een grote rol hebben gespeeld in mijn persoonlijke ontwikkeling. Maar ik vind het belangrijk dat uitgeverijen de invloed van vrouwelijke schrijvers gelijk moeten zetten met de invloed van mannelijke schrijvers. We leven in een tijdperk waar labels plakken eigenlijk niet zo sociaal aanvaardbaar meer is. Steeds meer vrouwen kunnen hun werken introduceren in de Adult sectie, we zijn goed op weg. Maar het is zoals Mya Nunnally zegt: “Als vrouwen maar voor één publiek mogen schrijven, zullen ze nooit de genderkloof kunnen sluiten bij het publiceren.”
This is a man’s world …. But it would be nothing! Without a Woman, or a girl…
lottevandewielewritesablog.wordpress.com 